1 Ağustos 2014 Cuma

En Eski Satranç Takımı


Satrancın geçmişi MS 600'lü yıllara dayanır. Tarihçiler satrancın Hindista'da doğdunu tahmin etmekte. Buna en önemli kanıtlardan birisi de taşlardan birisinin fil olması. Eh Arabistan çöllerinde doğmuş olsa deve diye bir taş olurdu şüphesiz. Çok da eski bir hikaye vardır satrancın doğuşu ile ilgili. Hani savaşmayı seven bir Hint kralı vardır ve o bölgedeki bilgin onu savaşma merakından vazgeçirmek için satrancı icat eder. İlk ismi Çaturangadır. Dört kısım anlamına gelir. Piyonlar yani askerler, atlı birlikler, filler ve atlı araba. Atlı araba günümüzde kale olmuştur. Tarihi filmlerde de görürsünüz. Önde iki at sepeti çekmektedir. Sepetin içindeki bir adam atı sürerken diğeri ise sağa sola ok fırlatır. Hem hareketli olan hem de ateş gücü olan bu savaş silahı o dönem için savaş uçağı gücündedir.

Bilgin  bu oyunu öğrettiğinde Hint kralının çok hoşuna gider ve ne dilerse onu yerine getireceğini söyler. Bilgin "Sadece buğday" der. "Satranç tahtasında 64 kare var. Birinci kareye bir buğday, ikincisine iki, üçüncüsüne 4 sonra 8, 16, 32 diye iki misli aratcak şekilde buğday isterim" der. Kral sözde bu basit arzuya bozulur ama sonra aslında dünyadaki buğdayların yetmeyeceğini anlayınca bilgini bir kez daha takdir eder.

Çocuklar için güzel hikaye. Açıkçası bu hikayeyi kim uydurmuş bilemiyorum ama hoş bir anlatım. Bununla beraber satranç o kadar eski ki tam tarihini bilemiyoruz. Bazen çocuklar satrancı kim bulmuş diye sorabiliyor ama bırakın kimin bulduğunu hangi ülkede hangi millet tarafından ilk olarak yaygın bir şekilde oynandığını bile tahmini bilebiliyoruz. Üstelik bin yıl önceki satranç şimdiki satranç gibi de değildi. Günümüzdeki satrancın geçmişi 500 yıl öncesine dayanıyor ve Avrupa kökenli kabul etmek durumundayız.

Bundan 500 yıl önce örneğin vezir sadece her yöne çapraz bir kare giderdi. Piyonlarsa ilk adımda sadece bir kare ilerleyebilirdi. Fil taşların üzerinden atlayabilirdi ama sadece çapraz iki adım gidebilirdi. Rok kuralı geçerken alma yoktu. Satrancın bu şekli ile ilgili yazılar ve kaynaklar mevcut. Özellikle de Arap ustaların oyunları, problemleri var.

Satrancın tarih boyunca evrime uğradığı kesin. Birileri bu şekilde bir oyun önerdi. Kim bilir belki tahta önce 6x6 idi ve sonra 8x8 haline geldi. Taşların hareketleri sürekli değişime uğradı. Örneğin eskiden vezir çok yavaş bir taştı ve birileri bugünkü hareketini önerdi. Bir de baktılar ki oyun daha zevkli olmuş. Atım hareketini kim düşünmüşse harika bir iş yapmış çünkü bu şekilde satranç çok daha heyecanlı bir hale gelmiş.

Ve nihayet konu başlığımıza gelelim. Satrancın tarihi ile çok eksik kalan yer var ama en eski satranç takımı hangisi? Kaynaklarda geçen değil ama günümüze ulaşabilen satranç takımı.


Lewis satranç taşları diye kaynaklara geçmiş durumda. 1831 yılında İskoçya'nın Lewis bölgesinde 12'nci yüzyıla ait su aygırı düşünden yontulmuş satranç taşları bulunmuş. Tahmini olarak bu satranç taşları Norveç'te üretilmiş. Su aygırlarının kuzeyde bulunduğu varsayılırsa mantıklı bir düşünce. Daha eski tarihlere dayanan satranç taşı benzeri taşların bulunmuşluğu da var ama Lewis taşları günümüz satranç taşlarına çok benzemekte.





Hiç yorum yok:

Yorum Gönder